در این مطلب به سرگیجه گوشی و رابطه سرگیجه با گوش میانی خواهیم پرداخت. همچنین علل این سرگیجه، مشکلات ناشی از آن و راههای درمان آن را بررسی خواهیم کرد.
تعریف سرگیجه
اگر در زمانی این حالت را تجربه کردهاید که احساس کنید اشیاء ثابت محیط اطرافتان در حال حرکت و چرخیدن به دور شما هستند، یعنی دچار سرگیجه شدهاید. گاهی افراد نشانههای دیگری را به عنوان سرگیجه معرفی میکنند؛ برای مثال تاری دید و اصطلاحا سیاهی رفتن چشمها، احساس سبکی سر و … را سرگیجه تلقی میکنند اما این حالت معمولا با عناوین دیگر (منگی و…) شناخته میشود و با سرگیجه فرق دارد.
سرگیجه به همان حالت دوران اطلاق میشود. حالات متفاوت، علتهای مختلفی دارند و نشانهی بیماریها و اختلالات گوناگونی هستند؛ بنابراین میان سرگیجه با حالات دیگر تمایز قایل شوید و در هنگام مراجعه به پزشک از اصطلاح درستی استفاده کنید تا پزشک را در تشخیص به اشتباه نیندازید.
کلینیک شنوایی سنجی آوای شریعتی ارائه کننده انواع خدمات در خصوص توان بخشی تعادل و سرگیجه، ارزیابی شنوایی، وزوز گوش، سرگیجه گوشی، تجویز سمعک و… می باشد. شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص خدمات از طریق شماره های موجود در سایت با ما در ارتباط باشید.
رابطهی سرگیجه و گوش میانی
علل و عوامل سرگیجه چیست؟ یکی از رایجترین انواع سرگیجه بر اساس منشأ اختلال، سرگیجه گوشی است. چا به این سرگیجه گوشی گفته میشود؟
گوش داخلی دارای دو بخش حلزونی و دهلیزی است. گیرندههای حس شنوایی در بخش حلزونی قرار گرفتهاند درحالیکه گیرندههای تعادل در بخش دهلیزی آن قرار دارند. هرگونه اختلال و آسیب در این بخش از گوش سبب برهم خوردن تعادل و ایجاد مشکلات مرتبط با این توانایی خواهد شد.
دلایل تکان خوردن مایع گوش میانی
مایع گوش میانی در حالت عادی باید بهطور طبیعی تخلیه شود، اما عواملی مانند عفونت، التهاب لوله استاش، تغییرات فشار هوا، یا حساسیت میتوانند موجب باقی ماندن و حرکت غیرعادی این مایع شوند. این وضعیت باعث ایجاد احساس پری گوش، اختلال در شنوایی، و سرگیجه میشود. در برخی موارد، حرکت ناگهانی سر یا تغییرات وضعیت بدن نیز میتواند منجر به تکان خوردن این مایع و سرگیجه شود.
سرگیجه گوشی خوشخیم
« BPPV» یا سرگیجه گوشی خوشخیم، شایعترین نوع از سرگیجههای ناشی از گوش هستند. این نوع سرگیجه معمولا وقتی سر خود را در یک جهت خاص تکان میدهید، یا هنگامی که در حالت درازکش، غلت میزنید، ایجاد میشود یا ممکن است هنگامی که از خواب بیدار شدهاید، به سراغ شما بیاید.
دلیل رخ دادن این سرگیجه، واکنش طبیعی بدن برای وادار کردن فرد به تکان سرش است. این حالت زمانی رخ میدهد که ذرات ریز و کوچکی که در کانالهای گوش داخلی قرار دارند و با بخش تعادلی در ارتباط هستند، حرکت میکنند و در نتیجهی حرکت آنها، گیرندههای تعادلی تحریک میگردند.
گاهی اوقات نیز ممکن است سرگیجههایی ناشی از عفونت درگوش ایجاد شوند. در برخی موارد نیز در اثر پیری و کهولت سن، به سراغ فرد میآیند. به هرترتیب، این موارد با وجود آنکه آزاردهندگیشان را انکار نمیکنیم، خوشخیم هستند و درمان آنها پیچیده و دشوار نیست.
ارتباط سرگیجه و عفونت گوش
عفونتهای گوش، بهویژه عفونت گوش میانی (اوتیت مدیا)، میتوانند منجر به التهاب و تجمع مایع در این بخش از گوش شوند. این مایع روی عملکرد گوش داخلی که مسئول حفظ تعادل است، تأثیر گذاشته و باعث سرگیجه میشود. همچنین، در برخی موارد، عفونت میتواند عصب دهلیزی (عصب تعادل) را تحت تأثیر قرار داده و باعث بروز سرگیجه شدید و عدم تعادل شود.
راههای پیشگیری از سرگیجه ناشی از عفونت گوش
برای جلوگیری از سرگیجه مرتبط با عفونت گوش، رعایت بهداشت گوش و درمان سریع عفونتهای گوش اهمیت زیادی دارد. اجتناب از ورود آب آلوده به گوش، خشک نگه داشتن گوش پس از شنا یا استحمام، استفاده از محافظ گوش در محیطهای آلوده، و تقویت سیستم ایمنی بدن با تغذیه مناسب و مصرف ویتامینها میتواند به پیشگیری از این مشکل کمک کند.
تشخیص، نخستین مرحله درمان سرگیجه ناشی از گوش
باید ابتدا شرح حالی از بیمار گرفته شود. لازم است بیمار هر وضعیت آزاردهندهای که از آن شکایت دارد، به طور کامل و با جزئیات بیان کند. در این مرحله استفاده از عبارات صحیح برای تعریف وضعیت اهمیت پیدا میکند. اگر بیماری مدعی است که دچار سرگیجه است، باید به دقت از او جزئیات حالت را پرسید تا اطمینان حاصل شود منظور بیمار از سرگیجه همان حالت دوران است و نه برای مثال سیاهی رفتن چشم یا حالت گیجی و سبکی سر.
سپس تستهایی برای تشخیص اینکه آیا بیمار دچار سرگیجه گوشی است یا منشأ سرگیجهی او عواملی دیگر است، انجام میگیرد. این تستها شامل آزمایشهای شنوایی و تعادلی است.
اگر سرگیجه گوشی از نوع خوشخیم باشد (که پیشتر شرح آن رفت)، بیمار در تستهای شنوایی اختلالی را نشان نمیدهد اما قطعا با تستهای تعادلی، به تشخیص سرگیجه گوشی خواهیم رسید.
تستهای تعادلی برای تشخیص سرگیجه گوشی
تستها و آزمونهایی با نام VNG، ENG و… وجود دارند که برای معاینه بخش تعادلی گوش و تشخیص سرگیجه گوشی انجام میشوند.
در این حالت بیمار را به سمت گوش میخوابانند و هر دو گوش را در این مورد امتحان میکنند. اگر یکی از گوشها در بخش تعادلی آسیب دیده باشد، با خوابدن فرد به سمت آن، حالت سرگیجه رخ میدهد که معمولا بیمار آن را بیان میکند یا با چرخش مردمکها در حالتی غیرعادی که به آن نیستاگموس گفته میشود، میتوان به آن پی برد. نیستاگموس در حدود یک دقیقه اتفاق میافتد.
تست دیگری که برای سرگیجه گوشی خوشخیم به کار میرود، دیکس-هالپایک (Dix-Hallpike) نام دارد و برای آن نیز، تخت برای بیمار مورد نیاز است.
بیمار روی تخت در حالت نشسته قرار میگیرد و پزشک یا کسی که تست را انجام میدهد، بیمار را همراه با حرکت دادن سر به اندازه 45 درجه بیمار را به حالت خوابیده هدایت میکند. سپس سر در حالتی قرار میگیرد که با زاویهی بیست درجه از بالای تخت آویزان میماند. انجامدهندهی تست، حرکات نیستاگموس را که طی سی ثانیه رخ میدهد، ثبت میکند. پس از مدتی کوتاه، تست برای طرف دیگر نیز به همین صورت انجام میشود. با انجام این تست مشخص میشود سرگیجه گوشی ناشی از اختلال در مجرای قدامی یا مجرای خلفی است.
سرگیجه گوشی ناشی از بیماری منیر
وقتی فشار مایع آندولنف در گوش داخلی افزایش مییابد، گیرندههای تعادلی تحریک میشوند و در احساس تعادل اختلال پدید میآید. بیماری منیر معمولا با اختلال در یک گوش آغاز میشود اما اگر درمان انجام نشود و بیماری به حالت مزمن دربیاید، به مرور گوش دیگر را نیز فرا خواهد گرفت.
سرگیجه گوشی ناشی از منیر نسبت به نوع خوشخیم، شدت بیشتری دارد و میتواند فرد را برای دقایقی طولانی (گاه چند روز) آزار دهد. این نوع سرگیجه ممکن است در فاصله چند هفته یا چند روز عود کند و همراه با حالت تهوع باشد.
منیر تنها سبب سرگیجه گوشی نمیشود بلکه با اختلالات شنوایی (از جمله کمشنوایی و وزوز گوش) نیز همراه است. همچنین بیمار ممکن است احساس پر یا کیپ بودن در گوش داشته باشد که با افزایش حجم مایع در گوش این احساس طبیعی است.
درمان سرگیجه ناشی از گوش
سرگیجه ناشی از اختلالات بخش تعادلی گوش، در بیشتر موارد از نوع خوشخیم است و درمان پیچیدهای ندارد. استفاده از قرص برای درمان سرگیجه گوشی نیاز نیست بلکه تنها میتوان با انجام برخی مانورها و تمرینات حرکتی، ذرات کوچکی را که در بخش دهلیزی گوش داخلی وجود دارند، به مرور تخلیه کرد. وقتی این ذرات از بین برود، سرگیجه نیز بین خواهد رفت.
اگر سرگیجه گوشی تحت تأثیر بیماری منیر باشد که در حقیقت ماهیتی سندرومی دارد، درمان قطعی و دارویی نمیتوان برای آن تجویز کرد اما میتوان آن را با روشهایی کنترل کرد که شامل تجویز برخی داروها و رژیم خاص غذایی است. بیماران سندروم منیر باید از نمک پرهیز کنند؛ همچنین باید مراقب باشند هرگز سر خود را به صورت ناگهانی نچرخانند زیرا سبب عدم تعادل و خطر زمین خوردن خواهد شد. وضعیتهای استرسزا و شرایطی که بیمار را بهلحاظ روحی و روانی تحت فشار قرار دهد، بیماری را تشدید میکند بنابراین باید از چنین وضعیتهایی دوری جست یا عوارض ناشی از آن را کنترل کرد.
چنان که دیدیم، سرگیجه گوشی در بیشتر موارد خوشخیم است و مراحل درمان سادهای دارد. بهداشت و سلامت گوش اهمیت فراوانی دارد و تنه شامل شنوایی نمیشود. چنانچه علائمی از سرگیجههای گوشی ملاحظه کردید، به مراکزی معتبر برای بررسی و انجام تستهای لازم مراجعه کنید و در صورت تشخیص مشکلات گوش، به سرعت از درمانگران متخصص برای طی مراحل درمان کمک بگیرید. سرگیجه گوشی یک مشکل حاد نیست اما در صورت عدم رسیدگی میتواند به مسائل حاد و شدتیافته منجر شود که درمان را پیچیدهتر و دشوارتر سازد. پس حتما در رفع این مشکل جزئی و آسان به موقع اقدام نمایید.
درمان تکان خوردن مایع گوش و سرگیجه
برای کاهش مشکلات ناشی از حرکت مایع گوش، پزشک معمولاً داروهای ضدالتهاب، آنتیهیستامین، یا ضداحتقان تجویز میکند تا التهاب و تورم لوله استاش کاهش یابد. در موارد شدید، ممکن است نیاز به تخلیه مایع گوش از طریق لولهگذاری یا روشهای درمانی خاص باشد. همچنین، تمرینات تعادلی و توانبخشی دهلیزی میتوانند به کاهش علائم سرگیجه کمک کنند.
درمان خانگی سرگیجه گوش میانی
برای مدیریت سرگیجه گوش میانی در خانه، استراحت کافی، هیدراته نگه داشتن بدن، مصرف غذاهای غنی از ویتامین B12 و منیزیم، و انجام تمرینات آرامکننده مانند یوگا و مدیتیشن توصیه میشود. همچنین، پرهیز از حرکات سریع سر و تغییرات ناگهانی وضعیت بدن میتواند از بروز حملات سرگیجه جلوگیری کند.
درمان سرگیجه گوش میانی در طب سنتی
در طب سنتی، استفاده از گیاهانی مانند زنجبیل، کندر، زعفران و دمنوش نعناع برای کاهش التهاب و بهبود عملکرد گوش داخلی توصیه شده است. ماساژ اطراف گوش با روغنهای گیاهی مانند روغن اسطوخودوس یا روغن سیاهدانه نیز میتواند به کاهش سرگیجه کمک کند. علاوه بر این، روشهایی مانند بادکش درمانی و حجامت، تحت نظر متخصص طب سنتی، ممکن است در برخی موارد مؤثر باشد.
سوالات متداول
در ادامه به بررسی سوالات متداول در این خصوص می پردازیم:
1. احساس پری یا کیپ شدن گوش دارم. آیا مبتلا به منیر هستم؟
یکی از نشانههای منیر این حالت است که به دلیل افزایش حجم مایع آندولنف رخ میدهد اما هرگونه احساس پری یا کیپ بودن نشانه منیر نیست و میتواند ناشی از جرم یا مسائل دیگر باشد. به پزشک و متخصص مراجعه نمایید.
2. آیا تستهای گوناگون سرگیجه گوشی، درد، به همراه دارد؟
در تستها معمولا تکرار وضعیت سرگیجه و بررسی جزئیات آن اتفاق میافتد و فینفسه با درد همراه نیست مگر آنکه مشکلات دیگری چون عفونت و … وجود داشته باشد. در صورت بروز درد حتما با درمانگر مسئله را درمیان بگذارید تا بررسیهای بیشتر انجام گیرد.
3. آیا مانورهای درمانی برای سرگیجه گوشی خوشخیم، عوارضی دارد؟
درمان سرگیجه گوشی شامل برخی حرکات فیزیکی با نظارت درمانگر است. درصورتی که این حرکات را با نظارت انجام دهید، عوارضی ندارد.
4. آیا سرگیجه گوشی دارو دارد؟
خیر. درمان آن صرفا با مانورهای فیزیکی است.