علت سرگیجه

سرگیجه

سرگیجه احساس ناخوشایندی است که ممکن است برای بسیاری از افراد اتفاق بیفتد. احتمالا برای شما هم پیش آمده که احساس کنید اجسام در اطراف شما در حال حرکت هستند، در صورتی که اینطور نیست. معمولا همه افرادی که سرگیجه را تجربه می کنند، احساس عدم تعادل و یا خواب آلودگی نیز دارند. عمده ترین اندام هایی که در زمان سرگیجه تحت تاثیر قرار می گیرند، عضو گوش و چشم است.

سرگیجه می تواند نشانه یک اختلال و یا بیماری در بدن باشد. در زمان سرگیجه ممکن است، حالت تهوع داشته باشید و قدرت جسمانی تان را نیز از دست بدهید. به طور کلی سرگیجه هم می تواند علامت یک بیماری جدی  باشد و هم می تواند ناشی از ضعف، استرس، افت فشار خون و خستگی باشد.

سرگیجه به دو دسته سرگیجه محیطی و سرگیجه مرکزی تقسیم می شود.

سرگیجه محیطی

سرگیجه محیطی سرگیجه ای است که به علت آسیب دستگاه تعادل گوش داخلی یا اعصاب مربوط به آن قبل از ورود به سیستم اعصاب مرکزی اتفاق می افتد. از جمله علایم سرگیجه محیطی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. نیستاگموس افقی
2. تهوع و استفراغ شدید
3. کاهش شدت سرگیجه پس از چند بار تغییر وضعیت .
4. احساس ترس از حرکت. معمولا چشم های بیمار در مرحله حاد بسته است.

 

سرگیجه مرکزی

در سرگیجه مرکزی به ساقه مغز (هسته های تعادلی)، مخچه یا راه های مخچه ای آسیب وارد می شود.  استروک، تومور و میگرن و مولتیپل اسکلروزیس (MS) از علل آن می باشد. از جمله علایمی که در سرگیجه مرکزی شایع است می توان به موارد زیر اشاره کرد.

1. نیستاگموس چرخشی یا عمودی
2. تهوع و استفراغ خفیف
3. شدت سرگیجه با تغییر وضعیت پی در پی تغییری نمی کند.
4. گاهی همراه آن آتاکسی وجود دارد.

علت سرگیجه در 5 نوع گوناگون

سرگیجه حالتی است که هرکس ممکن است آن را در زندگی خود تجربه کند. این حالت می‌تواند علل گوناگونی داشته باشد اما وقتی به حالتی مزمن و تکرار شونده تبدیل می‌شود و زندگی و فعالیت ‌های فرد را مختل می‌کند، افراد درصدد برمی‌آیند علت سرگیجه خود را بفهمند و آن را برطرف نمایند. در حقیقت علت سرگیجه از هرنوع باید بررسی شود زیرا ممکن است علامت بیماری یا مسئله‌ای باشد که بهتر است زودتر در جهت درمان و کنترل آن اقدام کنیم. در ادامه به علت سرگیجه از چند نوع مطرح خواهیم پرداخت.

 

 

بررسی علت سرگیجه چه موقع مهم است؟

برخی مواقع افراد احساس سبکی سر یا بالعکس سنگینی سر دارند. برخی مواقع نیز حواس‌پرتی یا حالت منگی را با عنوان سرگیجه تعریف می‌کنند. موضوع مهم این است که هر حالتی را نباید سرگیجه تلقی کنیم و در توصیف حال خود، کارشناس یا پزشک را دچار اشتباه نماییم.

سرگیجه به وضعیتی اطلاق می‌شود که این حالات رخ دهند:

• حس کاذب چرخش: مهم‌ترین و اصلی‌ترین ویژگی که باعث می‌شود نام سرگیجه را به وضعیت پیش آمده اطلاق کنیم، همین حالت چرخش کاذب است یعنی فرد احساس می‌کند اشیا و محیط اطرافش به گردش درآمده‌اند بی‌آن‌که واقعا این اتفاق افتاده باشد.
• احساس ضعف یا سبکی سر: این حالت در کنار حالت اول که چرخش است، پیش می‌آید و همراه با آن است. بنابراین هرگونه احساس ضعف یا منگی یا سبکی سر را به‌تنهایی نمی‌توان سرگیجه تلقی کرد.
• از دست دادن تعادل: احساس چرخش کاذب سبب از دست رفتن تعادل و زمین خوردن فرد می‌شود. این وضعیت خطرناک است و ممکن است آسیب‌هایی جدی برای فرد به همراه داشته باشد. به همین دلیل است که باید علت سرگیجه را بررسی کنیم و در جهت کنترل و درمان آن بکوشیم.
• احساس شناوری یا عدم ثبات: گاهی فرد محیط اطراف را چرخان نمی‌بیند اما خود را در وضعیت شناور و بی‌ثباتی احساس می‌کند که بسیار آزاردهنده است و عملکرد فرد را دچار اختلال می‌کند. اضطراب ناشی از این وضعیت سبب می‌شود فرد نتواند تمرکز کند یا کاری را به‌درستی انجام دهد.
• حالت تهوع: گاهی ممکن است سرگیجه با حالت تهوع همراه باشد. علت سرگیجه در این وضعیت می‌تواند موارد متعددی باشد که نیاز به بررسی فوری دارند.

هریک از علائم و حالات در سرگیجه می‌تواند در شرایط ایستادن و راه رفتن تشدید یا تعدیل شود. بسته به نوع سرگیجه گاهی این علائم زودگذر هستند و گاهی تا   باقی می‌مانند. در هر صورت باید علت سرگیجه را بررسی کرد.

 

علت سرگیجه ناگهانی

یکی از شایع‌ترین سرگیجه‌هایی که افراد خصوصا در سنین بالا از آن شکایت دارند، سرگیجه‌ی ناگهانی است. لازم به ذکر است برخی از اختلالات و بیماری‌های گوش می‌توانند علت سرگیجه ناگهانی باشند.

وقتی به دلایل گوناگون چون کهولت سن، بخش تعادلی گوش میانی دچار فرسودگی شود (که این اتفاق معمولا در سنین بالا و بعد از 50 سالگی رخ می‌دهد)، افراد دچار سرگیجه ناگهانی و مقطعی خواهند شد.

 

 

 

دیگر علت سرگیجه ناگهانی که ریشه در وضعیت گوش و سیستم شنوایی دارد، التهاب‌هایی است که در گوش میانی به علل مختلف (نظیر عفونت) رخ می‌دهد. این التهاب‌‌ها سبب می‌شوند در عملکرد شریان‌های گوش اختلال ایجاد شود و فرد را دچار سرگیجه می‌کند. برای کنترل و درمان سرگیجه‌ از این دست باید به ایدیولوژیست یا متخصص شنوایی سنجی و سلامت گوش مراجعه کرد تا این موارد را معاینه کند.

ناگفته نماند گاهی اوقات ممکن است افراد به دلایلی چون ابتلا به میگرن دچار سرگیجه شوند یا سرگیجه‌ی آن‌ها به دلیل تغییر ناگهانی وضعیت سر مثلا غلت زدن در خواب یا ناگهان برخاستن ایجاد شوند. این حالت با قدری رعایت آرامش در حرکت و پرهیز از تغییرات ناگهانی وضعیت قابل قابل کنترل است اما به ‌هر حال بررسی شرایط و انجام معاینات و تست‌های لازم توصیه می‌شود. برخی از مواقع نیز علت سرگیجه تنها ضعف، افت فشار یا قند خون است که با مراقبت تغذیه‌ای اصلاح و درمان خواهد شد.

علت سرگیجه مداوم

سرگیجه‌ مداوم و علت آن از مواردی است که باید با دقت و جدیت بررسی شود زیرا می‌تواند نشانه‌ای برای اختلالات جدی از قبیل مشکلاتی در مغز باشد. البته قصد ما نگران کردن شما نیست زیرا در بسیاری از مواقع، علت این نوع سرگیجه، مواردی جزئی و سطحی است. تنها موضوع نگران ‌کننده زمانی است که دلیل این سرگیجه را بررسی نکنیم و در رفع آن نکوشیم.

برخی از دلایل سرگیجه مداوم را عنوان می‌کنیم:

• کم‌خونی: از عوامل ایجاد سرگیجه، پایین بودن میزان گلبول قرمز و آهن است که افراد مبتلا به کم‌خونی دچار آن هستند. اگر معمولا در آغاز صبح احساس ضعف و سرگیجه دارید احتمالا ناشی از کم‌خونی است و باید چکاپ انجام دهیم.
• افت فشار یا قند خون: اگر به فشار یا قند خون مبتلا هستید و پزشک برای کنترل این موارد به شما دارو داده است، توجه کنید که ممکن است مصرف بیش از دز تجویز شده شما را با افت مواجه کند. در چنین شرایطی دچار سرگیجه خواهید شد.
• احتمال سکته مغزی: برخی از سرگیجه‌ها به دلیل اختلالاتی به وجود می‌آیند که ممکن است مقدمه سکته‌ی مغزی باشند. به‌همین‌دلیل تأکید داریم که علت سرگیجه هرچه که باشد، نیاز به مراجعه به پزشک دارد. این نوع سرگیجه مداوم خصوصا اگر همراه با اختلال در تعادل و یا تکلم است، حتما باید جدی گرفته شود.
• دلایل دیگر: برخی موارد دیگر مثل میگرن، اختلالات بینایی، عوارض مواد مخدر و الکل یا بعضی داروها، گرمازدگی، کم شدن مونو اکسید کربن و نیز اضطراب می‌توانند علت سرگیجه مداوم باشند که همه نیاز به بررسی و کنترل دارند.

 

 

علت سرگیجه و حالت تهوع

در برخی موارد، افراد سرگیجه توأم با حالت تهوع را تجربه می‌کنند که البته ناراحتی و بی‌قراری بسیاری ایجاد می‌کند. گاهی تجربه شده که بعد از برگرداندن و تخلیه معده، سردرد یا سرگیجه هم کاملا خوب می‌شود. در برخی موارد ممکن است سبک‌تر شود یا همچنان ادامه داشته باشد.

علت سرگیجه و حالت تهوع توأم می‌تواند این موارد باشد:

• ورتیگو: سرگیجه ای که ناشی از اختلال در ذرات گوش داخلی است می‌تواند ایجاد عدم تعادل و احساس سرگیجه کند. برای تشخیص آن باید به یک ادیولوژیست مراجعه شود.
• حرکت غیرمعمول: گاهی مخصوصا حین سوار شدن یک وسیله‌ی نقلیه این اتفاق برای افراد می‌افتد. یکی از رایج‌ترین وضعیت‌ها، دریازدگی است اما بسیاری از افراد با سوار قایق و هواپیما شدن یا حتی ماشین‌سواری نیز دچار این حالت می‌شوند. این عارضه خطرناک نیست.
• عفونت یا ویروس در معده: در برخی مواقع علت سرگیجه توأم با تهوع، یک مشکل گوارشی و احتمالا وجود یک ویروس، باکتری یا قارچ در معده است که نتیجه‌ی آن سوءهاضمه همراه با سردرد یا سرگیجه است.
• کم‌آبی بدن: گاهی اوقات خصوصا در فصول گرم، افراد دچار کم‌آبی در بدن یا گرمازدگی می‌شوند که می‌تواند علت سرگیجه و تهوع باشد.
• اضطراب و مشکلات روانی: امکان این که وضعیت سرگیجه توأم با تهوع ریشه در اضطراب، ترس یا سایر فشارهای روحی و مشکلات روانی فرد داشته باشد بسیار است.

علت سرگیجه در زنان

شایع‌ترین علت سرگیجه در زنان، بارداری، خصوصا در ماه‌های اولیه است. این وضعیت سبب می‌شود برخی از بانوان دچار حالت تهوع همراه با سرگیجه باشند که معمولا با تخلیه معده بهتر می‌شود.

اگر پس از تخلیه معده هم‌چنان سرگیجه داشته باشند باید به تأمین آب بدن خود توجه کنند و اگر هم‌چنان مشکل باقی بود شاید افزایش فشار خون دارند یا مشکل دیگری است که باید با پزشک زنان خود مشورت کنند.

دیگر علت سرگیجه در زنان که مربوط به دوران پس از زایمان و شیردهی است معمولا به خاطر افت فشار یا قند خون است. کم‌خونی پس از زایمان نیز می‌تواند چنین عارضه‌ای را ایجاد کند. همچنین دراز کشیدن طولانی مدت در این دوران می‌تواند سبب ایجاد سرگیجه شود. در این مورد نیز باید به مصرف به‌ اندازه آب و مایعات توجه شود تا بدن دچار کم‌آبی نباشد.

 

 

علت سرگیجه هنگام بلند شدن

ازجمله عللی که در بحث سرگیجه‌ی ناگهانی بررسی کردیم، همین مورد است. از جا برخاستن نوعی تغییر در وضعیت است که بدن برخی افراد نسبت به آن واکنش نشان می‌دهد. یک نوع از این واکنش‌های رایج، سرگیجه است. این حالت می‌تواند ناشی از افت ناگهانی فشار خون نیز باشد.

برای این منظور باید مواردی چون کم‌خونی یا کم‌فشاری خون را بررسی کنید و با مراجعه به پزشک آن را برطرف نمایید.

این موارد ذکر شده رایج ترین مواردی است که به عنوان علت سرگیجه شناخته می‌شود. چنان که دیدیم هریک می‌تواند با جزئیات و شرایط متعدد و قابل بررسی دیگری همراه باشد. علت سرگیجه در بسیاری موارد، اختلالات گوش داخلی است که برای بررسی آن می‌توانید به شنوایی شناس مراجعه کنید.

 

همان طور که می دانید سرگیجه علل مختلفی دارد که در صورت عدم درمان، می تواند تبدیل به یک عارضه جدی شده و موجب صدمه دیدن افراد شود. در افرادی که سرگیجه دارند، برای پی بردن به علت آن، توصیه می شود که به مراکز شنوایی سنجی مراجعه شود. شنوایی سنجی و تست های سرگیجه، بهترین روش برای فهمیدن علل سرگیجه خواهد بود. بهتر است بدانید که در زمان وقوع سرگیجه، دکتر با برخی از داروها سعی در رفع آن خواهد داشت و اگر سرگیجه درمان نشد، با استفاده از تست های سرگیجه که معمولا بر روی گوش انجام می شود، نسبت به بررسی علل سرگیجه در کلینیک شنوایی سنجی اقدام خواهد نمود. در ادامه شما را با انواع  تست های سرگیجه آشنا خواهیم کرد.

 

انواع تست های سرگیجه و اختلال تعادل کدام است؟

تست های مختلفی برای بررسی ععل سرگیجه وجود دارد که از جمله آن ها می توان به تست VNG ،VEMP ، VHIT ، ECOG و آزمون مخچه و تست تعادل اشاره نمود. این تست ها در مراکز شنوایی سنجی معتبر و توسط ادیولوژیست انجام می شود.

 

تست VNG چییست؟

تستVNG یا ویدئونیستاگموگرافی در سرگیجه، یکی از تست هایی است که در کلینیک شنوایی سنجی برای بررسی علل سرگیجه انجام می شود. در این تست گوش داخلی و قسمتی از مغز مورد بررسی قرار می گیرد. لازم به ذکر است که قبل از این که تست VNG انجام شود، تاریخچه شروع آن بسیار با اهمیت خواهد بود. تست VNG یک تست بررسی علل سرگیجه است که بدون درد و اشعه و غیر تهاجمی بوده و به بدن بیمار آسیب نمی زند. این تست معولا بین 45 دقیقه تا یک ساعت طول می کشد.

 

تستVNG چگونه انجام می شود؟

این ازمون که همان تست تعادل است، قسمت های مختلف سیستم تعادل را بررسی می کند. مجراهای نیم دایره ای گوش وظیفه حفظ تعادل و ثبات را درجهات مختلف بر عهده دارند و بروز اختلال در هر قسمت موجب سرگیجه خواهد شد. آزمون VNG دارای مراحل مختلفی است و شامل آزمایش ساکاد( حرکات سریع چشم) آزمایش نگاه خیره که با چشمان باز و بسته انجام می شود، پرسوئیت، آزمایش آپتوکینتیک، آزمایش وضعیتی در جهت های مختلف، آزمایش دیکس هالپایک، ازمایش های مرکزی و کالریک که در آن گوش را با هوای گرم و سرد مورد بررسی قرار می دهند، می باشد.

در زمان انجام تست VNG یک عینک مخصوص به شما می دهند که باید بر روی چشمتان قرار دهید. هدف از انجام این تست بررسی حرکات چشم شما است. در طول آزمون از شما خواسته می شود تا بر روی هدف خاصی که در مانیتور مقابلتان نمایش می دهند، تمرکز کرده و آن را دنبال نمایید.

مرحله بعدی آزمون، تحریک گوش به وسیله هوای گرم و خنک و یا همان آزمون کالریک خواهد بود. با استفاده از این آزمون میزان پاسخ گوش ها مورد بررسی قرار خواهد گرفت. زمان انجام تستVNG معمولا 45 دقیقه است. در زمان انجام بعضی تست ها ممکن است دچار سرگیجه شوید که موقتی بوده و پس از مدت کوتاهی رفع می شود. در کلینیک شنوایی سنجی قبل از این که تست انجام شود، توضیحات مربوط به آن به بیمار داده می شود تا با آگاهی لازم بتواند در انجام تست ها همراهی نماید. پس از انجام تست، متخصص سرگیجه ان را تفسیر نموده و نتیجه را به بیمار اطلاع می دهد.

 

تست ECOG  چیست؟

تست ECOG یکی دیگر از تست هایی است که در بررسی علل سرگیجه توصیه می شود. به تست ECOG تست الکتروکوکلئوگرافی هم می گویند. این تست آزمایشی تخصصی است که در آن پاسخ های دریافت شده از عصب هشت و حلزون گوش توسط دستگاهی مخصوص مورد بررسی قرار می گیرد. با توجه به داده های دریافتی می توان از اختلالات و سلامت داخلی گوش مطلع شد.

 

تست ECOG چگونه انجام می شود؟

برای انجام تستECOG پزشک در ابتدا، به پیشانی بیمار چند الکترود متصل می کند. همچنین مجاری گوش  به خوبی تمیز شده و چند الکترود کوچک دیگر هم در اعماق گوش قرارداده می شود. جای نگرانی نیست و گذاشتن این الکترودها درون گوش باعث درد نخواهد شد. بعد از این که الکترودها قرارداده شد، بیمار باید با آرامش دراز کشیده و بی حرکت بماند. تست با انجام یک سری صداهای کلیک مانند آغاز شده و تمامی داده های دریافتی ثبت می شود. لازم است از هرگونه تنش عضلانی و یا حرکت غیرضروری بپرهیزید تا خللی در انجام تست ایجاد نشود.

 

اطلاعاتی که از الکترودها دریافت می شود توسط کامپیوتر پردازش شده و چندین شکل موج ایجاد می شود که دو بخش اساسی در تشخیص بیماری ها اهمیت ویژه ای دارند. این دو بخش پتانسیل موجSP  و پتانسل عصبی AP نام دارند. این دو موج نتیجه مستقیم تحریک حلزون گوش توسط امواج صوتی است. نکته مهمی که درباره این تست وجود دارد افزایش نسبت پتانسیل موج به پتانسیل عصبی است که می تواند نشان دهنده فشار بالای مایع گوش داخلی باشد. این تست اطلاعات خوبی در تشخیص بیماری هایی که در اثر افزایش مایع گوش داخلی ایجاد می شود، می دهد

افزایش مایع گوش داخلی ممکن است منجر به سرگیجه وزوز گوش و یا کاهش شنوایی شود.

این تست حدودا کمتر از یک ساعت طول می کشد و نیاز است که بیمار همکاری لازم در جهت حفظ آرامش و عدم حرکت را داشته باشد توصیه می شود قبل از انجام این تست از لوازم آرایشی استفاده نکنید.

از تست ECOG برای تشخیص بسیاری از بیماری های دیگر نیز مانند منیر، تورم گوش و یا هیدروپس استفاده می شود. بیماری منیر که در اثر افزایش مایع درون گوش داخلی ایجاد می شود می تواند یکی از علل سرگیجه باشد که با این تست ها می توان آن را تشخیص دارد. بیماری منیر معمولا در دراز مدت موجب کاهش چند درجه شنوایی در افراد می شود. تاکنون هیچ درمان موثری برای این بیماری کشف نشده و معمولا افراد 20 تا 50 ساله را درگیر می کند.

توصیه می شود برای انجام تست های سرگیجه و تعادل به کلینیک های شنوایی سنجی معتبر و زیرنظر ادیولوژیست مراجعه شود.

 

برای تشخیص سرگیجه چه باید کرد؟

1. ابتدا می بایست از بیمار شرح حال دریافت کرد و با توجه به علائم ذکر شده بایدنوع سرگیجه بیمار را مشخص نمود. یکی از مهم ترین پرسش ها در زمان گرفتن شرح حال از بیمار پرسش درباره سابقه تروما می باشد.
2. معاینات بالینی مورد دیگری است که با استفاده از آن می توان وجود آتاکسی همزمان را تشخیص داد.
3. اگر سرگیجه بیمار همراه با وزوز گوش باشد سرگیجه را به نفع سندرم منیر و نوروم آکوستیک (تومور واقع در زاویه مخچه – پل مغز) می توان تشخیص داد.
4. اگر بیمار علایمی مانند دوبینی، اختلال تکلم، اختلال تعادل، اختلال هوشیاری و گزگز اطراف دهان را داشته باشد می توان نوع سرگیجه را سرگیجه مرکزی تشخیص دا که احتمال و استروک و TIA را مطرح می نماید.
5. نکته بسیار مهم دیگری که باید در زمان گرفتن شرح حال باید مورد توجه قرار بگیرد. پرسش درباره مدت زمانسرگیجه است. معمولا حمله سرگیجه خوش خیم تقریبا چند ثانیه طول می کشد و پس ار مدت کوتاهی برطرف می شود. در صورتی که سرگیجه ای که مربوط به بیماری منیر می باشد از چند ساعت تا چند روز ممکن است طول بکشد. نوع دیگر سرگیجه که پایدارتر بوده و به سرگیجه مزمن تبدیل می شود در بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) است که ممکن است این نوع سرگیجه ۴-۲ هفته ادامه یابد.
6. یکی دیگر از راه های تشخیص سرگیجه سنجش میزان شنوایی در برخورد با بیمار مبتلا به سرگیجه است. بیماری منیر و نوروم آکوستیک با کاهش شنوایی همراه است. اما در سرگیجه وضعیتی خوش خیم شنوایی نرمال است و بیمار مشکلی در شنوایی ندارد.
7. سن بیمار: سرگیجه ای که در سنین پایینتر و البته کودکان اتفاق می افتد بیشتر نشان دهنده نوعی از میگرن می باشد.

 

چه عواملی باعث ایجاد سرگیجه می شود؟

عوامل مختلفی وجود دارد که منجر به سرگیجه می شود. اگرچه اکثر سرگیجه ها خوش خیم هستند ولی در صورت تکرار مجدد آن ها نباید نسبت به آن بی اهمیت باشید. ممکن است این نوع سرگیجه های مکرر نشان از وجود مشکل و یا عارضه جدی در بدن باشد. بنابراین توصیه می شود در صورت وجود سرگیجه ناگهانی سریعا به پزشک مراجعه کنید. البته بعضی از مشکلات به همراه سرگیجه می تواند نشان دهنده سکته مغزی باشد.

• پایین بودن فشار خون
• اختلال هراس
• سکته مغزی
• گرمازدگی
• کمبود اب بدن
• عوارض برخی از داروها
• بیماری منییر
• مشکلات گوش داخلی
• استرس،اضطراب ، عصبانیت و ترس ناگهانی
• نارسایی کمبود آهن
• دریازدگی
• قندخون پایین در افراد دیابتی
• سریجه سرویکوژنیک، سرگیجه همراه با درد گردن
• میگرن

 

چه عواملی موجب ایجاد سرگیجه در سالمندان می شود؟

افراد سالخورده، معمولا گروهی از افرادی هستند که بیشتر دچار سرگیجه و به دنبال آن عدم ثبات و عدم تعادل می شوند. اما این سرگیجه چه عللی می تواند داشته باشد؟

• سیستم دهلیزی
• سرگیجه وضعیتی حمله ای خوش خیم
• آسیب دیدگی ستون فقرات
• عوارض برخی از داروها
• استرس
• غیرنرمال بودن فشار خون