سرگیجه وضعیتی

همه‌چیز درباره سرگیجه وضعیتی

سرگیجه وضعیتی عبارت از احساس ناگهانی چرخش فرد یا محیط اطراف به شکلی شدید است. ممکن است شما نیز در شرایطی که از ارتفاع به پایین نگاه می‌کنید، یا در هنگامی که دراز کشیده‌اید، هنگام غلت زدن، این حالت را تجربه کنید. این حالت اگر تکرارشونده باشد فرد را دچار مشکل می‌کند. این حالت با عنوان سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم شناخته می‌شود که در اثر جابه‌جایی ذراتی در گوش داخلی پدید می‌آید. در ادامه علت سرگیجه وضعیتی، نشانه‌ها و راه‌های درمان آن را بیشتر بررسی خواهیم کرد.

علائم سرگیجه وضعیتی

نخست باید دانست سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم معمولا چندثانیه بیشتر طول نمی‌کشد اما می‌تواند تکرار شونده باشد. احساس گیجی به این معناست که گمان می‌کنیم محیط اطرافمان در حال چرخیدن است و یا خود را در وضعیتی شناور و بی‌ثبات احساس می‌کنیم. این حالت می‌تواند همراه با منگی و سبکی سر، چرخش چشم‌ها، تاری و اختلال دید، احساس عدم تعادل، بی‌ثباتی و ناپایداری و دربرخی مواقع حالت تهوع است.

ذراتی که در گوش داخلی هستند، شکسته شده و وارد بخش تعادلی گوش می‌شوند. گاهی سرگیجه وضعیتی مربوط به اختلال در یک گوش است و گاهی این اختلال در هر دوگوش پدید می‌آید. به هر صورت باید معاینات و تست‌های لازم توسط کارشناس انجام شود و به‌شخصه نمی‌توانیم هر حالتی را سرگیجه وضعیتی بدانیم.

علت سرگیجه وضعیتی

اکنون می‌خواهیم بدانیم در زمانی که سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم را تجربه می‌کنیم، دقیقا چه اتفاقی رخ می‌دهد.

در گوش داخلی دو قسمت مهم مربوط به تعادل وجود دارد. ما سه مجرای نیم‌دایره‌ای در گوش داریم که عمود برهم هستند و در آن‌ها نوعی مایع و حس‌گرهایی وجود دارد که ظریف و مویی هستند. این مجراها قسمت اول بخش تعادلی گوش هستند و حرکات چرخشی سر را تحت کنترل دارند.

نزدیک این مجراهای نیم‌دایره‌ای، بخش دوم تعادلی واقع شده که نام آن اوتریکول است. در این قسمت ذرات کریستالی که گفتیم وجود دارد. این ذرات از کربنات کلسیم تشکیل شده است. وقتی این ذرات کریستالی خردشده و وارد بخش مجراهای نیم‌دایره‌ای می‌شود، حس‌گرهای مویی را تحریک می‌کند و سبب می‌شود که سیگنال‌های کاذبی مبنی بر حس حرکت و چرخش به مغز ارسال شود و در نتیجه دچار سرگیجه وضعیتی خواهیم شد.

علت سرگیجه وضعیتی همچنین می‌تواند کهولت سن باشد، یا در اثر ضربه ایجاد شود. در برخی از مواقع که البته کم رخ می‌دهد، عفونت‌هایی در گوش ممکن است سبب تحریک حس‌گرها، انتقال پیام کاذب به مغز و در نتیجه سرگیجه وضعیتی شوند.

در چه موقع باید سرگیجه وضعیتی را بررسی کرد؟

گفتیم که کهولت سن شایع‌ترین و عمده‌ترین علت سرگیجه وضعیتی است اما نباید فراموش کرد که ممکن است در شرایطی دیگر جز کهولت سن نیز، افراد به علل مختلف دچار این حالت شوند. برخی از نشانه‌های همراه با سرگیجه را عنوان می‌کنیم که بررسی و معاینه را ضروری می‌کنند:

• سرگیجه همراه با سردردی بی‌سابقه: اگر سردردی به تازگی به سراغتان آمده که قبل‌تر تجربه‌اش نکرده بودید و سرگیجه با این حالت همراه شده، باید حتما علت را بررسی کنید.
• اختلال و ضعف بینایی یا دوبینی: اگر این حالت رخ داده است قطعا خودتان به فکر مراجعه به پزشک افتاده‌اید.
• ازدست دادن شنوایی: سرگیجه‌ای که در اثر اختلال در گوش میانی یا بخش تعادلی گوش باشد در بسیاری موارد با اختلال شنوایی نیز همراه است. پس به یک کارشناس شنوایی مراجعه کنید.
• اختلال در تکلم: اگر سرگیجه با این علامت نیز همراه شده است، موضوع را جدی بگیرید زیرا می‌تواند مقدمه اتفاق خطرناکی چون سکته‌ی مغزی باشد.
• ضعف و بی‌حسی در دست و پا: این مورد می‌تواند در همراهی با سرگیجه نشانه‌ی کم‌خونی یا افت فشار باشد و نیز می‌تواند نشانه‌ای دیگر برای سکته مغزی باشد که قطعا باید در اسرع وقت بررسی گردد.
• اختلال در راه رفتن: معمولا سرگیجه وضعیتی ناشی از اختلال در گوش میانی و بخش تعادلی سیستم شنوایی، همراه با اختلال در راه رفتن است اما باید سلامت مغزی را در این مورد نیز بررسی کرد.
• درد سینه و ضربان قلب: اگر سرگیجه وضعیتی با این موارد همراه شد می‌تواند ناشی از اختلال در خون‌رسانی و عملکرد قلب باشد.

بسیاری از این علائم و نشانه‌ها می‌توانند مربوط به مشکلاتی خطرناک مثل سکته مغزی یا بیماری‌هایی خاص مانند ام‌اس و پارکینسون باشند بنابراین واقعا نمی‌توان آن‌ها را بی‌اهمیت پنداشت و نادیده گرفت.

مراحل تشخیص در سرگیجه وضعیتی

با توجه به این‌که سرگیجه می‌تواند نشانه‌ی مشترک بسیاری از بیماری‌ها و نارسایی‌ها باشد، تشخیص علت آن اصلا کار شما نیست و تکیه بر اقدامات خانگی جهت کنترل و درمان ممکن است پیامدهایی جبران‌ناپذیر داشته باشد.

پزشک تست‌های مختلفی را برای شما انجام می‌دهد و برای تست‌هایی که در حوزه‌ی تخصص خود او نباشد، شما را به درمان‌گری ارجاع می‌دهد که تخصص لازم را داشته باشد.

برخی از تست‌های رایج درمورد سرگیجه‌ی وضعیتی شامل موارد زیر است:

• تست الکترونیستاگموگرافی: حرکات غیر طبیعی چشم که اصطلاحا نیستاگموس نامیده می‌شوند، با این تست قابل بررسی و ارزیابی هستند. این مورد از تست‌های معمول است که ادیولوژیست‌ها انجام می‌دهند و با آن حالت تعادلی و وضعیت گوش داخلی را بررسی می‌کنند.
• تست‌های حرکتی: برخی از تست‌های دیگری که ادیولوژیست‌ها انجام می‌دهند، تست‌های گوناگون حرکتی از جمله صندلی چرخان است. این صندلی درواقع وسیله‌ای متحرک است که فرد روی آن می‌نشیند و وضعیت چشم‌های او در حالتی که به منبع نور نگاه می‌کند، طی حرکات و سرعت‌های گوناگون بررسی می‌گردد.
• ام آر آی: بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات سیستم عصبی، مغز و نخاع به وسیله‌ی این آزمایش تشخیص داده می‌شود. برخی از عوارض مانند تومور عصب شنوایی که ارتباط با سرگیجه وضعیتی دارد نیز با کمک این تست قابل تشخیص است.

خطرات سرگیجه وضعیتی و ضرورت درمان

فردی که مبتلا به سرگیجه وضعیتی است، هرلحظه ممکن است حین حرکت و راه رفتن به زمین بخورد. برخی از زمین خوردن‌ها خصوصا برای افراد مسن آسیب‌های جبران‌ناپذیر و پرخطری دارد.

خطر این حالت برای همه‌ی افرادی که رانندگی می‌کنند یا کار و حرفه‌ی آنان با دستگاه‌ها و ماشین‌آلات است، چند برابر است.

رایج‌ترین روش‌های درمان سرگیجه وضعیتی انجام برخی مانورهای حرکتی است که با نظارت و یا همراهی درمان‌گر انجام می‌شود. با انجام این مانورهای خاص، ذرات گوش میانی که با تعادل در ارتباط هستند به وضعیت عادی می‌رسند و سرگیجه برطرف می‌شود. انجام این کار به‌تنهایی امکان‌پذیر نیست و باید حتما طبق تشخیص و با همراهی درمان‌گر ادیولوژیست باشد. انجام مانورها، مراقبت‌هایی متعاقب را می‌طلبد که کارشناس آن‌ها را برای بیمار توضیح خواهد داد.

بیماران مبتلا به سرگیجه وضعیتی باید تا طی شدن کامل مراحل درمان خود نسبت به شرایط خود هوشمندانه رفتار کنند. همیشه احتمال زمین‌خوردگی و از دست رفتن تعادل را در نظر داشته باشند و تا حد ممکن از کارهای پرخطر اجتناب نمایند. به محض احساس شروع سرگیجه سعی کنند اگر ایستاده‌اند فورا بنشینند یا در صورت امکان دراز بکشند. هنگام برخاستن از خواب یا شرایط نشسته و به‌طورکلی هر تغییر وضعیتی، این کار را به‌آرامی انجام دهند. درپایان توصیه می‌شود تا حد امکان از مصرف سیگار، الکل و کافئین پرهیز کنند.