سرگیجه سالمندان

اگر سالمندان عزیزی را در کنار خود دارید، حتما می‌دانید که مراقبت از آنان تا چه حد ضروری است. سالمندان بر اثر دلایل بسیاری چون سرگیجه، ضعف عضلانی، کاهش تراکم استخوان‌ها و دلایل دیگر ممکن است تعادل خود را از دست بدهند. در این مقاله به سرگیجه سالمندان می‌پردازیم که اصلی‌ترین علت عدم تعادل و آسیب دیدگی‌های احتمالی برای آنان است.

دلایل و علل سرگیجه سالمندان

تحقیقات نشان می‌دهد از میان افرادی که سن 72 سالگی را گذرانده‌اند، یک چهارم آنان عدم تعادل را تجربه می‌کنند. سرگیجه سالمندان به عنوان اصلی‌ترین علت عدم تعادل آنان می‌تواند در اثر این علل رخ دهد:

سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم:

سرگیجه وضعیتی (BPPV) از مهم‌ترین علل سرگیجه سالمندان است. وقتی در اندام‌های اتولیتیک گوش داخلی، بلورهای کربنات کلسیم از غشای ژلاتینی جدا می‌شوند، به صورت ذرات کریستالی شناور درمی‌آیند. سلول‌هایی مژک‌دار در کانال نیم‌دایره‌ای گوش وجود دارند که این کریستال‌ها می‌توانند سبب فعال‌سازی آن‌ها شوند. بنابراین وقتی سر حرکت می‌کند، به فرد احساس سرگیجه دست می‌دهد.

وقتی بیمار دچار این وضعیت باشد، معمولا از احساس سرگیجه بعد از جابه‌جا شدن یا حرکت سر شکایت دارد.

سیستم وستیبولار (دهلیزی):

این سیستم بخشی از دستگاه عصبی بدن است و کارکرد آن انتقال اطلاعات حرکتی از گوش داخلی به مغز است. یعنی هر زمان سر فرد حرکت می‌کند، این سیستم تمام اطلاعات مربوط به آن شامل جهت، سرعت و وضعیت تازه‌ی سر را از گوش داخلی می‌گیرد و به مغز می‌رساند. بر اساس این اطلاعات است که مغز، شما را در راستای حرکت صحیح هدایت می‌کند. اگر این سیستم مختل شود، فرد دچار سرگیجه خواهد شد.

اطلاعات از کانال نیم دایره‌ای و اندام‌های اتولیتیک به مغز می‌رسند. حرکات چشم‌ها، ادراک موقعیت بدن و ثبات سر به کانال نیم‌دایره‌ای و حرکات خطی بدن به اندام‌های اتولیتیک مربوط است. اختلال سیستم وستیبولار در اثر عوامل گوناگونی چون عفونت، داروها، مشکلات گوش داخلی، مشکلات مغزی، بقایای کلسیم در کانال‌های نیم دایره و … رخ می‌دهد.

آماس گوش:

ورم و آماس گوش بیشتر در اثر عفونت رخ می‌دهد اما می‌تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد. از جمله ضربه، آسیب سر، حساسیت، استرس و واکنش به برخی داروها.

آسیب‌دیدگی ستون فقرات:

گردن و ستون فقرات می‌تواند در اثر کهولت سن و بیماری‌هایی چون آرتروز دچار آسیب‌دیدگی شود. این موضوع هم سبب مشکلات حرکتی و هم ارسال پیام‌های نادرست به مغز خواهد شد. ارسال پیام نادرست یعنی بین حرکت حقیقی گردن و آن‌چه سیستم وستیبولار به مغز می‌فرستد، تفاوت وجود دارد. به همین دلیل سرگیجه در سالمندان رخ می‌دهد.

عامل فشارخون:

از بین رفتن تعادل و تنظیم فشار خون در سنین بالا شایع است و سبب سرگیجه سالمندان می‌شود. اگر فشار خون تنظیم نباشد، فرد به طور موقت و به مدت چند ثانیه دچار سرگیجه می‌شود. تا زمانی که فشار خون تنظیم نشده و به تعادل نرسیده است، این حالت ممکن است تکرار شود.

یکی از دلایل فشارخون نامتعادل مخصوصا فشار خون پایین که سبب سرگیجه سالمندان می‌شود، کمبود آب بدن است.

قند خون:

اگر سالمندان مبتلا به دیابت باشند، افزایش و کاهش قند خون نیز می‌تواند در آن‌ها سبب بروز سرگیجه شود.

کمبود ویتامین:

کمبود ویتامین‌ها مخصوصا از گروه ب می‌تواند سبب سرگیجه در سالمندان شود.

داروها:

سالمندان به دلیل کهولت سن و بروز بیماری‌های متعدد ممکن است نیاز به مصرف داروهای متعددی داشته باشند. سرگیجه در سالمندان می‌تواند تنها در اثر عوارض دارویی باشد که خوب است با پزشک در میان گذاشته شود.

اضطراب:

اگر سالمند در مقطعی سرگیجه و عدم تعادل را تجربه کرده باشد، ممکن است از فکر تکرار آن دچار اضطراب شود. این اضطراب می‌تواند خود عامل سرگیجه شود.

در هر صورت نیاز است حتما سرگیجه خود را با پزشک در میان بگذارید. برخی سرگیجه‌ها می‌توانند هشدارهایی برای مشکلات جدی باشند. در بسیاری از موارد می‌توان با اقدام به موقع، از مشکلات پیچیده‌تر و جدی‌تر پیشگیری کرد.

شیوع بیشتر سرگیجه در بانوان سالمند

طبق آمار و تحقیقات صورت گرفته، سرگیجه سالمندان در بانوان بیش از آقایان شیوع دارد. بیشتر عوامل ایجاد سرگیجه در بانوان و آقایان یکسان است. مثلا سرگیجه‌ای که مربوط به گوش می‌شود، هم در آقایان و هم در بانوان به یک میزان امکان رخ دادن دارد.

پس به چه علت سرگیجه در بانوان شایع‌تر است؟ یک گمان این است که عامل اضطراب در بانوان بیش از آقایان است و آنان سرگیجه ناشی از اختلال در بهداشت و سلامت روان را بیشتر تجربه می‌کنند.

مسئله‌ی دیگر بروز میگرن است که در خانم‌ها بیش از آقایان است. اگر بانوان دچار میگرن دهلیزی شوند، به سرگیجه دچار می‌شوند. البته خبر خوب این است که این عارضه تا حد زیادی قابل درمان است.

پیش‌گیری از سرگیجه در سالمندان

سرگیجه یک علامت است. در مواجهه با آن بهتر است تحت نظر پزشک قرار بگیرید تا علت‌ها بررسی شوند. با این حال تا رفع کامل مشکل، راه‌هایی وجود دارد که سالمندان بتوانند از بروز برخی از سرگیجه‌ها پیش‌گیری کنند:

• پرهیز از تغییر وضعیت ناگهانی: از تغییر وضعیت ناگهانی پرهیز کنید. زمانی که در وضعیت خوابیده هستید، برای برخاستن، ابتدا بنشینید، دو دقیقه صبر کنید و سپس برخیزید.
• داشتن تکیه‌گاه: پیش از برخاستن از چیزی برای تکیه یا دست گرفتن استفاده کنید.
• مراقبت و تنظیم آب بدن: از کاهش آب بدن پیش‌گیری کنید و همیشه مقدار کافی آب بنوشید.
• تنظیم متابولیسمی: مصرف متعادل مواد غذایی و رعایت پرهیزهای لازم می‌تواند تا حد زیادی سرگیجه ناشی از عدم تنظیم فشار، قند، چربی و … را کنترل کند.
• یافتن مکان امن: اگر دچار سرگیجه هستید به سرعت مکانی برای نشستن پیدا کنید.

روش‌های درمان سرگیجه سالمندان

با توجه به این که علل سرگیجه سالمندان بسیار متفاوت است، درمان آن نیز می‌تواند روش‌های گوناگون داشته باشد.

با این حال یک روش برای درمان سرگیجه سالمندان در بسیاری از موارد کمک کننده است و آن روش VRT است.

در این روش برای درمان سرگیجه سالمندان از تمرینات حرکتی استفاده می‌شود که علائم را کاهش داده و حفظ تعادل را بهبود می‌بخشد. در این روند، مانورهای تغییر مکان انجام می‌شود که بلورهای جابه‌جا شده در گوش را به همان مکانی برگرداند که قبلا بوده‌اند.

اگرچه این روش برای درمان سرگیجه وضعیتی طراحی شده است، می‌تواند علائم انواع دیگر سرگیجه را بهبود دهد. برای مثال در بیمارانی که هم مبتلا به سرگیجه هستند و هم محدودیت در حرکت ستون فقرات دارند، به حفظ تعادل و کاهش سرگیجه کمک می‌کند. همچنین در سالمندانی که مبتلا به سرگیجه در اثر میگرن دهلیزی هستند، اثربخش است.

روش‌های دارویی معمولا چندان برای درمان سرگیجه سالمندان مؤثر نیست اما شاید بتوان برخی مشکلات و علائم همراه با سرگیجه مانند حالت تهوع و اسپاسم را کاهش داد.

پرسش و پاسخ